To βορειοδυτικότερο από τα Δωδεκάνησα, ο Δήμος Πάτμου σύμφωνα με την απογραφή του 2011, έχει 3.045 μόνιμους κατοίκους και αποτελείται από την ίδια την Πάτμο (2.998 κάτοικοι), το σύμπλεγμα τών Αρκών (44 κάτοικοι), την νησίδα τού Μαραθίου (5 κάτοικοι) και βραχονησίδες όπως το Χιλιομόδι, το Τραγονήσι, την Αγία Θέκλα και τον Αη-Γιώργη. Η συνολική έκταση του Δήμου είναι 45,04 τ.χλμ., εκ των οποίων τα 34,14 αντιστοιχούν στο νησί της Πάτμου.
Η Πάτμος, ένα από τα μικρότερα κατοικημένα νησιά του Αιγαίου, βρίσκεται νότια της Σάμου, νοτιοανατολικά της Ικαρίας και βορειοδυτικά της Λέρου και σε απόσταση 25 μιλίων από τις ακτές της Τουρκίας. Το νησί, το σχήμα του οποίου παραπέμπει στον θαλάσσιο ιππόκαμπο έχει μέγιστο μήκος 16χλμ. και μέγιστο πλάτος 9,6χλμ. και η ακτογραμμή της αριθμεί 62,4χλμ. Αποτελείται από τρεις χερσαίους όγκους που συνενώνονται μέσω δύο ισθμών, με υψηλότερο σημείο τον λόφο του Προφήτη Ηλία (269μ.). Ηφαιστιογενές νησί, το περίγραμμα της παρουσιάζει μια εντυπωσιακή ακολουθία ακρογυαλιών, κόλπων, λιμενίσκων, όρμων, ακρωτηρίων και βράχων με παράξενα σχήματα, ενώ η ενδοχώρα χαρακτηρίζεται από έντονο ανάγλυφο με έντονες υψομετρικές εξάρσεις στα δύο του άκρα, βραχώδεις λόφους, χαμηλότερα επίπεδα, κοιλάδες και μικρά λιβάδια, συχνά στους μυχούς τών κόλπων.
Από το γραφικό και συνάμα τουριστικό τόπο άφιξης του επισκέπτη, τη Σκάλα, που αποτελεί το λιμάνι της Πάτμου και τον μεγαλύτερο οικισμό του νησιού, έως την Χώρα, τον Κάμπο, τον Γροίκο και τις υπόλοιπες γωνιές του νησιού, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει σε κάθε του στροφή την καταγάλανη θέα του Αιγαίου και να αποκαλύψει όλες τις μοναδικές εικόνες φυσικής ομορφιάς που η Πάτμος υπόσχεται να προσφέρει.
Οικισμοί
Πρωτεύουσα του νησιού με 541 μόνιμους κατοίκους και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1999, η Χώρα βρίσκεται στο νότιο κεντρικό τμήμα της Πάτμου σε απόσταση 4χλμ. από το λιμάνι της Σκάλας και είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του νησιού.
Κτισμένη κάτω από τα τείχη της οχυρωμένης βυζαντινής “Μονής τού Αγίου Ιωάννη τού Θεολόγου”, την οποίαν και περιστοιχίζει, έχει κρατήσει μέχρι σήμερα τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά του μεσαιωνικού οικισμού από τον οποίον προήλθε: στενά, δαιδαλώδη σοκάκια με μέγιστο πλάτος 1,5μ., μεγαλοπρεπή αρχοντικά και ταπεινά σπίτια που εφάπτονται το ένα με το άλλο, ψηλοί αυλότοιχοι και επίπεδες στέγες που δημιουργούν έναν υπέργειο δρόμο. Λιτές γραμμές και εκτυφλωτικό άσπρο, που κρύβουν προσεγμένους εσωτερικούς χώρους και πολύχρωμες, ανθισμένες αυλές.
Η Χώρα, σημείο αναφοράς της πολιτιστικής διαδρομής της Πάτμου και τού κύρους της, αποτελείται από συνοικίες που διαγράφουν την ιστορική εξέλιξη και εξάπλωσή της με επίκεντρο την Ιερά Μονή:
- τα Αλλοτινά, στα δυτικά της, ήταν ο οικισμός που δημιούργησαν οι Βυζαντινές οικογένειες όταν κατέφυγαν στο νησί μετά την Αλωση της Πόλης το 1453
- τα Κρητικά, στα ανατολικά της, η συνοικία που δημιουργήθηκε από τους Κρήτες πρόσφυγες μετά την άλωση του Χάνδακα το 1669
- τα Απορθιανά, προς βορράν της, το νεώτερο οικιστικό κέντρο, με θέα προς τη θάλασσα, που αναπτύχθηκε από τα μέσα του 18ου αιώνα από καραβοκύρηδες και εμπόρους που ήθελαν να παρακολουθούν την κίνηση στο λιμάνι της Σκάλας.
Ανάμεσά τους, ο πολεοδομικός ιστός διατήρησε την συνοχή του με ταπεινότερες κατοικίες, πυκνά δομημένες, που αντικατοπτρίζουν την λογική της οχύρωσης ενάντια στον εξωτερικό εχθρό και δημιουργούν συνοικίες τα όρια των οποίων μόνον οι ντόπιοι γνωρίζουν: Ελεμονήτρια, Κυλιμούντρα, Λάουρα, Λόρνια, Μαγγούρη, Νιοχώρι, Πεζούλα.
Το αποτέλεσμα είναι ολόκληρη η Χώρα να αποτελεί αξιοθέατο, με μικρότερα κοσμήματα που αξίζει κανείς να ανακαλύψει, όπως οι δυο πλατείες της, της Αγίας Λεσβίας (Αγιά Λεβιάς) και του Δημαρχείου (Λόζας), με το σπίτι του συνιδρυτή της Φιλικής Εταιρείας, Εμμανουήλ Ξάνθου, οι εκκλησίες της (51 συνολικά, ανάμεσά τους η Μεγάλη Παναγιά του 1783, η περιτοιχισμένη Υπαπαντή του 1600, η Παναγία Διασώζουσα του 1559, ο Αγιος Δημήτριος του 15ου αιώνα, οι Άγιοι Απόστολοι του 1603, ο Αγιος Νικόλαος Αλωνάρης του 1816) και τα αρχοντικά της (Αλεξάκη, Βάλβη, Γαζή, Δώριζα, Καλλιγά, Μαλανδράκη, Νικολαΐδη, Σημαντήρη Παγκώστα, Παλαιολόγου, Σοφολιού, Σύφαντου, Φούντου), ασχέτως αν σήμερα πολλά από αυτά ανήκουν πλέον σε νέους ιδιοκτήτες.
Στη Χώρα, πέρα από την περιήγηση στα σοκάκια της και την υπέροχη θέα, υπάρχουν προσεγμένα μαγαζιά με ποικιλία τουριστικών ειδών, εστιατόρια, γραφικά μεζεδοπωλεία, ατμοσφαιρικά διάσημα μπαράκια καθώς και ένα ξενοδοχείο και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Απορθιανός Δρόμος: Το ιστορικό καλντερίμι
Ο Απορθιανός δρόμος (ή Απορθιανή στράτα) είναι το παλιό πέτρινο καλντερίμι μήκους 2,4χλμ. που ενώνει την Χώρα με την Σκάλα (πεζοπορία 40 λεπτών από την Χώρα μέχρι την Σκάλα και 50 λεπτών στην αντίθετη κατεύθυνση) και ο πρώτος δημόσιος δρόμος του νησιού. Κατασκευάστηκε το 1819 επί Μητροπολίτου Σάρδεων Νεκταρίου, ενώ στο πλαίσιο του προγράμματος «Μονοπάτια Πολιτισμού» της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) αποκαταστάθηκε το 2010, δίνοντας την δυνατότητα στον επισκέπτη να περιηγηθεί σε αυτό.
Το μοναδικό λιμάνι του νησιού, η Σκάλα είναι και το γραφικό τουριστικό κέντρο του νησιού: τόπος άφιξης, αλλά και εξορμήσεων προς όλες τις παραλίες και τα αξιοθέατα της Πάτμου καθώς και εκδρομών προς τις νησίδες των Αρκιών και του Μαραθίου. Είναι, επίσης, ο μεγαλύτερος και πιο πυκνοκατοικημένος οικισμός, με 1.415 μόνιμους κατοίκους, και ο χώρος όπου βρίσκονται όλες οι δημόσιες υπηρεσίες της Πάτμου πλην του Δημαρχείου που βρίσκεται στη Χώρα, τα εμπορικά – τουριστικά καταστήματα, οι τράπεζες, καθώς και μια μεγάλη ποικιλία απο καφενεία, μεζεδοπωλεία, εστιατόρια, ταβέρνες, ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Και εδώ κτυπά και η καρδιά της νυκτερινής ζωής του νησιού: μπαράκια και κέντρα με ζωντανή μουσική λειτουργούν μέχρι τα ξημερώματα, αποδεικνύοντας οτι η Σκάλα τα συνδυάζει όλα, πολύ περισσότερο μιας και διαθέτει επίσης, στο βόρειο τμήμα του λιμανιού, μαρίνα για τον ελλιμενισμό σκαφών αναψυχής και ιστιοφόρων.
Η Σκάλα ήταν, τον 16ο αιώνα, ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Μεσογείου, προσφέροντας ασφαλές αγκυροβόλιο σε πατινιώτικα (κυρίως μοναστηριακά) και ξένα πλοία, αλλά, εξαιτίας του φόβου πειρατικών επιδρομών, τα κτίσματά της εκείνη την εποχή ήταν σχεδόν αποκλειστικά αποθήκες εμπορευμάτων και εργαστήρια. Από τα τέλη του 18ου αιώνα, ωστόσο, και την εγκατάσταση διαφόρων οικογενειών, μετατρέπεται σε εμπορικό και ναυτιλιακό κέντρο, συνεισφέροντας στην οικονομική άνθηση του νησιού και, συνεπακόλουθα, στα γράμματα και τις τέχνες. Σήμερα, το λιμάνι της Σκάλας, κτισμένο το 1972 κατά την διάρκεια της Δικτατορίας, συνεχίζει να είναι οικονομικός πόλος στην ανάπτυξη του νησιού, δίαυλος με τον εξωτερικό κόσμο, αλλά και το σημείο από όπου ξεκινούν όλοι οι δρόμοι για την ενδοχώρα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Λόγω της θέσης της ως επίνειο, αλλά και την ύπαρξη γαιών προς δόμηση λόγω της σχετικής «νιότης» της, πέραν τών ευκαλύπτων, η Σκάλα φέρει πιο έντονα την αρχιτεκτονική επιρροή της Ιταλικής κατοχής των Δωδεκανήσων, με αντιπροσωπευτικό παράδειγμα το λεγόμενο «Ιταλικό Κτήριο» πάνω στην προκυμαία. Άλλα αξιοθέατα στην περιοχή της είναι το Βαπτιστήριο του Αγίου Ιωάννη και ο χώρος της αρχαίας ακρόπολης στο ύψωμα Καστέλι. Επίσης, σε κοντινή απόσταση από τη Σκάλα, στον δρόμο προς τον Γροίκο, βρίσκεται η εκκλησία τής Αγίας Παρασκευής, κτισμένη τον 17ο αιώνα πάνω στα θεμέλια αρχαίου ιερού, ενώ στον λόφο Κουμάνα, ακριβώς απέναντι από το λιμάνι, βρίσκεται το κάθισμα της Παναγίας Κουμάνας που χρονολογείται και αυτό στον 17ο αιώνα.
Στο βορειανατολικό τμήμα του νησιού, ο οικισμός του Κάμπου απέχει 9χλμ. από την Χώρα και 6χλμ. από την Σκάλα και, όπως υποδεικνύει το όνομά του, είναι κτισμένος σε εύφορη περιοχή. Εχει 633 μόνιμους κατοίκους και ουσιαστικά αποτελείται από δυο μικρά χωριά: τον Επάνω Κάμπο, μεσόγειο οικισμό που εκτείνεται σε χαμηλούς λόφους και όπου παλιά έκτιζαν τα εξοχικά τους οι κάτοικοι τής Χώρας, και τον Κάτω Κάμπο, κτισμένο δίπλα στον ομώνυμο κόλπο.
Ο Επάνω Κάμπος είναι παραδοσιακός οικισμός με παλαιά και νέα σπίτια, και με κεντρική πλατεία, πάνω στην οποία βρίσκεται το σχολείο και η εκκλησία τού Ευαγγελισμού, που χρονολογείται στο 1937 και στην οποίαν φυλάσσεται θαυματουργή εικόνα. Ο οικισμός άρχισε να κατοικείται στα τέλη του 11ου αιώνα, όπου τεχνίτες της Ιεράς Μονής διέμεναν εκεί καθότι δεν τους επιτρεπόταν να έχουν τις κατοικίες τους κοντά στη Μονή.
Ο Κάτω Κάμπος χαρακτηρίζεται από μικρά, ολόλευκα σπίτια, περιβόλια, οπωροφόρα δένδρα, ελιές, πεύκα και ευκαλύπτους – και αλμυρίκια κατά μήκος της γνωστής παραλίας του Κάμπου, η οποία διαθέτει μικρό μώλο για βάρκες και σκάφη αναψυχής στο ανατολικό της άκρο. Στον Κάτω Κάμπο θα βρείτε επίσης, χώρο στάθμευσης δίπλα στην παραλία, ταβέρνες, παραθαλάσσια μπαρ, καθώς και ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια.
Ο Κάμπος αποτελεί κομβικό σημείο για το νησί, καθώς από την κεντρική πλατεία του ο ένας δρόμος οδηγεί, αφενός στον παραλιακό οικισμό και την θάλασσά του, και αφετέρου σε άλλες παραλίες της βορειοανατολικής Πάτμου, και ο άλλος προς τους λιγότερο τουριστικούς, αλλά εξίσου μοναδικούς προορισμός στα βόρεια και βορειοδυτικά του νησιού.
Ξεκινώντας ως γραφικό ψαροχώρι στο νοτιοανατολικό τμήμα του νησιού, ο Γροίκος ή Γροικός (παλιά Αγροικία, από το πρώτο αγροτόσπιτο που κτίστηκε στην περιοχή) έχει εξελιχθεί σε σύγχρονο παραθαλάσσιο οικισμό με πλούσια τουριστική υποδομή. Κτισμένος στον μυχό του ομώνυμου κόλπου σε μια μικρή, πράσινη κοιλάδα, είναι ο τέταρτος σε πληθυσμό οικισμός της Πάτμου με 77 μόνιμους κατοίκους και απέχει 4,5χλμ. από το λιμάνι της Σκάλας, με το οποίο συνδέεται με τακτική συγκοινωνία από τον παράκτιο ασφαλτοστρωμένο δρόμο.
Ο κόλπος του Γροίκου με την υπέροχη θέα προς τον βράχο «Καλλικατσού» και την παραλία της Πέτρας έχει χαρακτηρισθεί από τον διεθνή οργανισμό «Most Beautiful Bays in the world» ως ένας από τους ωραιότερους κόλπους του κόσμου ενώ τμήμα της παραλίας του είναι οργανωμένο διαθέτοντας ταβέρνες με ντόπια κουζίνα και υπέροχους μεζέδες, ενοικιαζόμενα καταλύματα καθώς και ξενοδοχεία έως πέντε αστέρων. Έχει, επίσης, μια μικρή μαρίνα για σκάφη αναψυχής και, δεδομένου ότι ο κόλπος προστατεύεται από τους ανέμους από το Τραγονήσι, προσφέρει και την δυνατότητα αγκυροβολίου αρόδου.
Οι Αρκιοί (αρχαία Αρκίτις), νησί βορειοανατολικά της Πάτμου που ανήκει διοικητικά στο Δήμο Πάτμου αποτελούν έναν ιδανικό προορισμό για κάθε επισκέπτη που αποζητάει την απόλυτη γαλήνη περιτριγυρισμένη από τη φυσική ομορφιά του τοπίου. Το νησί έχει ακτοπλοϊκή συγκοινωνία με την Πάτμο, τη Λέρο και τους Λειψούς, ενώ καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού μονοήμερες εκδρομές ξεκινούν από το λιμάνι της Πάτμου με προορισμό το λιμάνι των Αρκιών.
Οι επισκέπτες αυτού του μικρού παραδείσου μπορούν να απολαύσουν τόσο τα άφθονα φρέσκα ψάρια του νησιού, όσο και τα καταγάλανα νερά του. Το απάνεμο λιμάνι του νησιού είναι ιδανικό για ιστιοπλοϊκά σκάφη.
Το νησί έχει έκταση 6,69 τ. χμ. και υπάγεται διοικητικά στο Δήμο Πάτμου. Ο σύγχρονος – οικισμός (Πόρτο – Αυγούστα) έχει κτιστεί στο μυχό όρμου σε ύψωμα του οποίου υπάρχουν υπολείμματα πύργου και οχυρού του 4ου αι. π.Χ. με ενδιαφέροντα διάκοσμο και λατρευτική δραστηριότητα στην αρχαιότητα.
Διαμονή και Εστίαση:
«Απόλαυση» τηλ. 22470 32440 (ταβέρνα)
«Κατσαβίδι» τηλ. 22470 32371 (ενοικιαζόμενα δωμάτια)
«Νικόλας» τηλ. 22470 32477 (ταβέρνα & ενοικιαζόμενα δωμάτια)
«Τρύπας» τηλ. 22470 32230 (ταβέρνα)
Σωτηρία Μελιανού (καφετέρια – τουριστικό μαγαζί)
Το Μαράθι (ή Μάραθος) είναι νησίδα των Δωδεκανήσων και ανήκει στο σύμπλεγμα των Αρκιών. Το νησί αν και μικρό, με έκταση μόλις 355 στρέμματα και με συνολική ακτογραμμή περίπου 4 χιλιόμετρα, είναι κατοικημένο και διαθέτει έναν μικρό οικισμό. Την καλοκαιρινή περίοδο λειτουργούν στο Μαράθι, δύο ταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια και το νησί αυτό αποτελεί πόλο έλξης πολλών επισκεπτών από όλο τον κόσμο, οι οποίοι είτε προσεγγίζουν το νησί με πλοιάρια από την Πάτμο είτε με τα ιδιωτικά τους σκάφη.
Προσφέρει μία πολύ όμορφη παραλία, όπου ο εκάστοτε επισκέπτης πέραν από το πεντακάθαρα νερά, μπορεί να απολαύσει φρέσκες θαλασσινές γαστρονομικές απολαύσεις και απέραντη ηρεμία, μακριά από τους ενοχλητικούς θορύβους και φώτα των πόλεων.
Οποιοσδήποτε επισκέπτης μπορεί να γνωρίσει το Μαράθι κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και με ημερήσιες εκδρομές που ξεκινούν με καραβάκια από το λιμάνι της Πάτμου, Σκάλα, κάθε πρωί.
Διαμονή και Εστίαση:
«Μιχάλης» (κ. Κάβουρας) τηλ. 22470 31580
«Παντελής» (κ. Αιμιλιανός) τηλ. 22470 32609
English 
Greek